Khám phá tiềm năng của nông nghiệp sinh thái trong sự phát triển bền vững

Nông nghiệp sinh thái là hệ thống sản xuất dựa vào tự thúc đẩy và khai thác các tiến trình tự nhiên (phân hủy hữu cơ, cân bằng sinh học, tái tạo đất, dinh dưỡng đất...) trên cơ sở tăng cường bảo vệ đa dạng sinh học. Đây không phải là một khái niệm mới, nhưng trước tình trạng biến đổi khí hậu ngày càng diễn ra khắc nghiệt hơn thì nông nghiệp sinh thái được coi là linh hồn của nông nghiệp bền vững và trở thành từ khóa quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế-xã hội và phát triển nông nghiệp nước ta.

Mô hình nông nghiệp sinh thái là một trong những kiểu làm nông nghiệp “tiên tiến" và “hiện đại” nhất ngày nay. Hiện đại ở đây không đơn giản chỉ là áp dụng những kỹ thuật canh tác mới hay những khoa học kỹ thuật mới trong việc làm nông. Mà hiện đại ở đây có nghĩa là “tôn trọng" tự nhiên, bảo vệ môi trường và hệ sinh thái. 

Đặc điểm của nông nghiệp sinh thái

Sử dụng tài nguyên tự nhiên hiệu quả

Nông nghiệp sinh thái tập trung vào việc sử dụng các phương pháp tự nhiên như phân bón hữu cơ, phân bón xanh và phân bón vi sinh để cải thiện dinh dưỡng đất. Điều này giúp giảm lượng phân bón hóa học và các chất độc hại như thuốc trừ sâu và herbicide, giảm bớt ô nhiễm môi trường và bảo vệ sức khỏe con người.

Nông nghiệp sinh thái sử dụng các phương pháp tưới tiết kiệm nước và quản lý nước thông minh như thiết kế hệ thống tưới nhỏ giọt, sử dụng lớp phủ mùn cỏ để giữ độ ẩm đất, và thiết kế các hồ chứa nước để tái sử dụng nước trong sản xuất nông nghiệp.

Nông nghiệp sinh thái thúc đẩy việc duy trì đất đai và cải thiện chất lượng đất bằng cách sử dụng lớp mùn cỏ, tái chế các chất thải hữu cơ và tái cấu trúc đất. Việc tăng cường sức đề kháng của cây trồng bằng cách tăng cường sinh trưởng và phát triển tự nhiên của chúng giúp giảm thiểu cần thiết của thuốc trừ sâu và thuốc bảo vệ thực vật.

Bảo vệ đa dạng sinh học 

Nông nghiệp sinh thái khuyến khích việc sử dụng và bảo vệ các loài cây trồng, động vật và vi sinh vật địa phương. Việc này giúp duy trì sự đa dạng gen và giống, bảo vệ các loài có nguy cơ bị đe dọa và thúc đẩy sự phát triển tự nhiên của các loài trong môi trường nông nghiệp.

Bảo vệ đa dạng sinh học trong nông nghiệp sinh thái không chỉ tập trung vào các loài cây trồng mà còn vào các loài cỏ, hoa, côn trùng và động vật khác có vai trò quan trọng trong hệ sinh thái. Việc duy trì các mối quan hệ tương tác phức tạp giữa các loài giúp duy trì sự cân bằng sinh thái và giảm thiểu sự phát triển quá mức của các loài gây hại.

Bảo vệ đất đai và nước

Bảo vệ đất đai như cấy lúa thường niên, sử dụng lớp phủ mùn cỏ, và áp dụng hệ thống canh tác hỗn hợp. Điều này giúp giảm thiểu sự xói mòn đất đai do gió và nước mưa, bảo vệ lớp đất màu và duy trì chất lượng dinh dưỡng của đất.

Nông nghiệp sinh thái sử dụng các kỹ thuật tưới tiết kiệm nước như hệ thống tưới nhỏ giọt, lớp phủ mùn cỏ để giữ ẩm đất, và xây dựng hồ chứa nước để thu thập và tái sử dụng nước. Điều này giúp giảm lượng nước cần thiết cho sản xuất nông nghiệp và đảm bảo nguồn nước được sử dụng hiệu quả.

Việc duy trì và tái tạo các vùng ngập úng, vùng bãi ngòi và các khu vực sinh thái khác giúp duy trì sự cân bằng sinh thái và cung cấp môi trường sống cho nhiều loài sinh vật quan trọng.

Sự phát triển bền vững

Nông nghiệp sinh thái tập trung vào việc bảo vệ và cải thiện chất lượng đất đai bằng cách sử dụng phương pháp canh tác hữu cơ, tái sử dụng phân bón hữu cơ và phát triển các hệ thống canh tác hỗn hợp. Điều này giúp duy trì độ phì nhiêu của đất, giảm thiểu sự xói mòn và giữ cho đất luôn sinh sản. Thay vì dựa vào phân bón hóa học và thuốc trừ sâu, nông nghiệp sinh thái khuyến khích sử dụng các phương pháp kiểm soát sâu bệnh hữu cơ và sử dụng phân bón hữu cơ. Điều này không chỉ giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn bảo vệ sức khỏe con người và tăng cường sự bền vững của hệ sinh thái.

Giảm sự can thiệp của con người theo thời gian 

Cuối cùng đó là giảm sự can thiệp của con người theo thời gian. Vì một hệ sinh thái đủ khoẻ, nó có thể tự duy trì và tạo ra sản phẩm. Môi trường tự nhiên sẽ dần được phục hồi và con người có thể tự tận hưởng những thành quả đó.

Những ưu điểm mà nông nghiệp sinh thái mang lại

Tạo ra nguồn thực phẩm tốt cho sức khỏe hơn

Do sử dụng phân bón hữu cơ và các phương pháp bảo vệ đất đai tự nhiên, sản phẩm nông nghiệp sinh thái thường có chất lượng dinh dưỡng cao hơn. Đất đai được duy trì sức khỏe tốt hơn, cung cấp cho cây trồng các chất dinh dưỡng cần thiết để phát triển mạnh mẽ và sản xuất ra trái cây, rau củ có giá trị dinh dưỡng cao.

Sản phẩm từ nông nghiệp sinh thái thường giữ lại hương vị tự nhiên và chất lượng dinh dưỡng hơn so với các sản phẩm công nghiệp. Điều này là do cây trồng được trồng và chăm sóc theo các phương pháp tự nhiên, không bị tác động mạnh từ các hóa chất và thuốc trừ sâu.

Sản phẩm từ nông nghiệp sinh thái thường được ưa chuộng bởi người tiêu dùng quan tâm đến sức khỏe và môi trường. Điều này tạo động lực cho các nông dân và nhà sản xuất áp dụng các phương pháp nông nghiệp sinh thái, từ đó thúc đẩy phát triển của lĩnh vực này và cung cấp thực phẩm tốt cho sức khỏe người tiêu dùng.

Giúp bảo vệ sức khỏe người nông dân

Nông nghiệp sinh thái khuyến khích sử dụng các phương pháp canh tác hữu cơ và các loại phân bón tự nhiên thay vì sử dụng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu có hại. Điều này giúp giảm thiểu tiếp xúc của người nông dân với các hóa chất độc hại, giảm nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến việc sử dụng hóa chất như ung thư, bệnh da và hô hấp. 

Sử dụng các phương pháp canh tác và chăm sóc cây trồng hữu cơ trong nông nghiệp sinh thái thường ít tốn công sức hơn so với việc sử dụng các phương pháp nông nghiệp công nghiệp. Điều này giảm thiểu nguy cơ tai nạn lao động và tạo ra môi trường làm việc an toàn hơn cho người nông dân.

Giúp nâng cao sản lượng, tiết kiệm chi phí nuôi trồng

Cây trồng phát triển trên nền đất tốt và “khỏe mạnh” sẽ đạt được mức độ phát triển toàn diện, kháng bệnh tự nhiên vô cùng tốt. Bản thân cây trồng sẽ có được “hệ miễn dịch” tự thân mạnh mẽ, đẩy lùi tác nhân gây hại và tận dụng tối đa các nguồn lực từ đất, nước, ánh nắng mặt trời.

Nhờ thế, mùa vụ sẽ đạt sản lượng cao hơn mà không cần phải tốn nhiều chi phí cho các công tác phòng trừ sâu bệnh, kích thích tăng trưởng.

Giúp bảo vệ môi trường và cân bằng hệ sinh thái

Nông nghiệp sinh thái thường tập trung vào việc duy trì và bảo vệ sự đa dạng sinh học. Các phương pháp canh tác hữu cơ và bảo vệ đất đai tự nhiên giúp duy trì các loài cây trồng và động vật hoang dã, từ đó giữ cho hệ sinh thái cân bằng và bền vững. Sử dụng ít hóa chất độc hại và các phương pháp canh tác hữu cơ giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí, nước và đất đai. Điều này bảo vệ các nguồn tài nguyên tự nhiên và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Xây dựng mô hình nông nghiệp sinh thái bền vững

Mô hình nông nghiệp sinh thái bền vững Permaculture là một khái niệm hết sức mới mẻ trong mô hình nông nghiệp hiện đại. Không thể phủ nhận rằng quá trình làm nông nghiệp hiện nay của con người đang tàn phá hủy hoại thiên nhiên một cách trầm trọng và nhu cầu các sản phẩm nông nghiệp lại không hề giảm. Mô hình nông nghiệp sinh thái Permaculture chính là giải pháp đang được kỳ vọng nhất hiện nay. Chúng ta hoàn toàn có thể đáp ứng nhu cầu của loài người phụ thuộc hoàn toàn vào thiên nhiên thay vì phá hủy thiên nhiên. Mô hình nông nghiệp bền vững này đang được nghiên cứu và các cộng đồng những người nông dân “sinh thái học” đang được hình thành trên nhiều nơi trên thế giới.

Tình hình phát triển nông nghiệp sinh thái bền vững tại Việt Nam

Những thành tựu đạt được trong nông nghiệp sinh thái bền vững

• Diện tích nông nghiệp sinh thái ngày càng tăng: Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, đến năm 2023, diện tích nông nghiệp sinh thái đã đạt hơn 1,5 triệu ha, tăng 10% so với năm 2022.
• Sản phẩm nông nghiệp sinh thái ngày càng được ưa chuộng: Nhu cầu tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp sinh thái ngày càng tăng cao, đặc biệt là ở các thành phố lớn. Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp sinh thái.
• Nông dân ngày càng nhận thức được tầm quan trọng của nông nghiệp sinh thái: Nhiều nông dân đã chuyển đổi sang sản xuất nông nghiệp sinh thái và thu được hiệu quả kinh tế cao hơn so với sản xuất truyền thống.
• Nhà nước đã có nhiều chính sách hỗ trợ phát triển nông nghiệp sinh thái: Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ nông dân phát triển nông nghiệp sinh thái như hỗ trợ vay vốn, tập huấn kỹ thuật, cung cấp giống cây trồng, vật nuôi...

Những khó khăn Việt Nam cũng đang mắc phải

Một bộ phận người dân còn chưa hiểu rõ về lợi ích và tầm quan trọng của nông nghiệp sinh thái, dẫn đến việc chưa tích cực tham gia vào sản xuất nông nghiệp sinh thái. Một số doanh nghiệp chưa chú trọng vào sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp sinh thái do lo ngại về thị trường và giá cả.

Việc thiếu hụt cán bộ quản lý, kỹ thuật viên, nhà khoa học có chuyên môn về nông nghiệp sinh thái khiến cho việc chuyển giao khoa học kỹ thuật, tư vấn, hướng dẫn cho nông dân gặp nhiều khó khăn. Nhiều nông dân chưa được tập huấn bài bản về kỹ thuật sản xuất nông nghiệp sinh thái, dẫn đến việc sản xuất chưa hiệu quả, năng suất thấp. 

Tags:

Nông nghiệp sinh thái